Grondster-associatie

Grondster-associatie
	Subassociatie met waterpostelein
Syntaxonomische indeling
Klasse:	Isoeto-Nanojuncetea; (dwergbiezen-klasse)
Orde:	Nanocyperetalia; (dwergbiezen-orde)
Verbond:	Nanocyperion; (dwergbiezen-verbond)
Associatie
	Digitario-Illecebretum; Diem., Siss. & Westh. 1940
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons

De grondster-associatie (Digitario-Illecebretum) is een associatie uit het dwergbiezen-verbond (Nanocyperion). De associatie omvat pioniervegetatie van kale, vochtige en zandige bodems in de heide, vooral bestaande uit eenjarige pionierssoorten.

Naamgeving en codering

Synoniemen
Digitario-Illecebretum verticillati Diem., Siss. & Westh. 1940
Digitario ischaemi-Illecebretum verticillati Diem., Siss. & Westh. 1940 nom. mut. propos.
Spergulario-Illecebretum Siss. 1957

Syntaxoncode voor Nederland (rVvN): r29Aa04

De wetenschappelijke naam Digitario-Illecebretum is afgeleid van de botanische namen van respectievelijk glad vingergras (Digitaria ischaemum) en de kensoort grondster (Illecebrum verticillatum).

Fysiognomie

De grondster-associatie omvat zeer laagblijvende, doorgaans open pioniervegetatie. Het kan als inslaggemeenschap optreden. Grondster bepaalt vaak in hoge mate het vegetatieaspect.

In de kruidlaag zijn laagblijvende, eenjarige rozetvormende planten als grondster dominant, samen met hogere grassen als struisgras en tredplanten als gewoon varkensgras en straatgras. De moslaag is weinig soortenrijk met het gewoon broedpeermos als meest gevonden soort.

Ecologie

Een rugstreeppad in de grondster-associatie

Deze plantengemeenschap is voornamelijk te vinden op onbegroeide, vochtige voedselarme tot matig voedselrijke, zwak zure tot neutrale bodems. Voorbeelden zijn vochtige, weinig belopen zandpaden, in de zomer droogvallende sloten en plassen, randen van duinplassen en vennen, zandgroeven en plagplekken in vochtige heide.

Het substraat is meestal leemarm, kalkarm grof zand, waar door opeenhoping van organisch materiaal en/of spoorvorming stagnatie van water optreedt.

Subassociaties in Nederland en Vlaanderen

Binnen de grondster-associatie worden in Nederland en Vlaanderen twee subassociaties onderscheiden.

Subassociatie met glad vingergras

Een subassociatie met glad vingergras (Digitario-Illecebretum digitarietosum) gekenmerkt door de opvallende aanwezigheid van glad vingergras (Digitaria ischaemum). De syntaxoncode voor Nederland is r29Aa04a.

Subassociatie met waterpostelein

Een subassociatie met waterpostelein (Digitario-Illecebretum peplidetosum) gekenmerkt door de opvallende aanwezigheid van waterpostelein (Lythrum portula, synoniem: Peplis portula), knolrus, waterpeper, pitrus, gewone waternavel en moeraswalstro. De syntaxoncode voor Nederland is r29Aa04b.

Verspreiding

De grondster-associatie heeft een beperkt verspreidingsgebied binnen atlantische en subatlantisch Europa. Ze is bekend van België, Nederland en Duitsland.

In Nederland komt deze associatie vooral voor in heidegebieden in het oosten van het land (drents-, subcentreuroop-, Gelders- en kempens district), waar ze vrij zeldzaam is. In Vlaanderen is ze, buiten de leemstreek, meer verspreid maar eveneens zeldzaam.

Vegetatiezonering

In de vegetatiezonering kan de grondster-associatie contactgemeenschappen vormen met andere syntaxa van de hogere zandgronden. Langs zandige bermen, en dan vooral de subassociatie met glad vingergras, maakt de grondster-associatie vaak contact met grasland uit de struisgras-orde, doorgaans de vogelpootje-associatie. Op ietwat vochtige paden wordt de grondster-associatie ook vaak met de subassociatie van tengere rus van de associatie van Engels raaigras en grote weegbree aangetroffen.

Diagnostische taxa voor Nederland en Vlaanderen

De associatie heeft in Nederland en Vlaanderen twee kensoorten, waarvan de grondster dikwijls een dominante rol speelt en de rode schijnspurrie op het tweede plan komt. Ze onderscheidt zich van de andere associaties binnen het verbond door de aanwezigheid van gewoon struisgras, schapenzuring en glad vingergras. In de onderstaande synoptische tabel staan de belangrijkste diagnostische taxa van de grondster-associatie voor Nederland en Vlaanderen.

Kruidlaag

Kentaxon	Diff.soort	Presentie	Triviale naam	Botanische naam	Opmerking
kA	-	> 90%	grondster	Illecebrum verticillatum
kA	-	> 40%	rode schijnspurrie	Spergularia rubra
kV	-	> 10%	liggend hertshooi	Hypericum humifusum
kV	-	> 10%	waterpostelein	Lythrum portula
kO	-	> 60%	moerasdroogbloem	Gnaphalium uliginosum
kK	-	> 60%	greppelrus	Juncus bufonius
	dA	> 60%	gewoon struisgras	Agrostis capillaris	tov. andere associaties in het verbond
	dA	> 50%	schapenzuring	Rumex acetosella	tov. andere associaties in het verbond
	dA	> 40%	glad vingergras	Digitaria ischaemum	tov. andere associaties in het verbond
	dA		riempjes	Corrigiola litoralis	tov. andere associaties in het verbond
bg		> 60%	straatgras	Poa annua
bg		> 30%	gewoon varkensgras	Polygonum aviculare
bg		> 30%	gewone spurrie	Spergula arvensis
bg		> 30%	moerasstruisgras	Agrostis canina
bg		> 20%	getande weegbree	Plantago major subsp. intermedia
bg		> 20%	tormentil	Potentilla erecta
bg		> 20%	gestreepte witbol	Holcus lanatus
bg		> 20%	tengere rus	Juncus tenuis
bg		> 20%	waterpeper	Persicaria hydropiper
bg		> 20%	liggende vetmuur	Sagina procumbens
bg		> 20%	pijpenstrootje	Molinia caerulea
bg			pitrus	Juncus effusus

Moslaag

Kentaxon	Diff.soort	Presentie	Triviale naam	Botanische naam
kV	-	> 10%	gewoon broedpeermos	Pohlia annotina
kV	-	< 10%	bolletjespeermos	Pohlia bulbifera
-		> 20%	zandhaarmos	Polytrichum juniperinum

Fotogalerij

Close-up van de subassociatie met waterpostelein

Zie ook

Natte heide (natuurdoeltype)

Bronnen, noten en/of referenties

Schaminée, J., K. Sýkora, N. Smits & M. Horsthuis (2010). Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland. KNNV Uitgeverij, Zeist. ISBN 978 90 5011 309 0
Sýkora, K., 2008: Field Guide Dutch Plant Communities. Species composition and ecology
B.De Fré & M.Hoffmann, 2004: Systematiek van natuurtypen voor Vlaanderen: 5. Pioniersmilieus. Verslag van het Instituut voor Natuurbehoud 2004.7.

Orde:	Nanocyperetalia (dwergbiezen-orde)
Verbond:	Nanocyperion (dwergbiezen-verbond)
Associaties:	Cicendietum filiformis (draadgentiaan-associatie) · Isolepido-Stellarietum uliginosae (associatie van borstelbies en moerasmuur) · Centunculo-Anthocerotetum punctati (associatie van dwergbloem en hauwmos) · Digitario-Illecebretum (grondster-associatie)