IJzendijksche Stoomtramweg Maatschappij

De IJzendijksche Stoomtramweg Maatschappij (IJzSM), gevestigd te IJzendijke, was van 18 mei 1891 tot 31 oktober 1911 een Nederlands openbaar-vervoerbedrijf in het westen van Zeeuws-Vlaanderen.

Geschiedenis

Het initiatief uit 1887 was afkomstig van de in Gent wonende franskiljon, groot-grondbezitter en pachtheer graaf mr M. Lippens, die land in West-Zeeuws-Vlaanderen bezat. Er was Lippens alles aan gelegen om 'zijn' land te ontsluiten voor het vervoer van landbouwproducten richting België. Het lukte hem om de investeerder L. de Groof uit Antwerpen te interesseren het project (mede) te financieren en om de burgemeester van IJzendijke C. de Vos te compromitteren door hem tot president-commissaris van de IJzSM te benoemen.

Initiatiefnemer M. Lippens overleed in 1907, waarna de Maatschappij stuurloos lijkt te zijn geraakt. Er werd doorgewerkt op de oude manier, maar de tijd van visionaire plannen-makerij om de onderneming met grote economische winst te exploiteren, was definitief achter de rug. Een echt succes is de IJzSM dan ook nooit geworden, hoewel de aandeelhouders over het boekjaar 1905 3% dividend en in 1908 zelfs 8% uitgekeerd kregen over hun investering. De enige die van de onderneming geprofiteerd heeft is de Gentse adellijke familie Lippens geweest, die zelfs aan de liquidatie van de onderneming in 1911 grof geld verdiend heeft.

Tramlijn

Met een tramlijn van ongeveer twintig kilometer, van Schoondijke via IJzendijke tot de Belgische grens bij Veldzicht / Watervliet vormde de IJzendijksche Stoomtramweg Maatschappij een schakel in het stoomtram-tracé en daarmee het transportnetwerk van Zeeuws-Vlaanderen tussen 18 mei 1891 en 31 oktober 1911.

Voorstellen werden ook gedaan om de lijn een verbinding met een haven aan de Westerschelde te geven. In oktober 1905 werd dan ook een plan gepresenteerd om de lijn in Schoondijke via Driewegen naar Hoofdplaat door te trekken; welk plan van tafel verdween toen de plannen voor een verbinding tussen IJzendijke en Walsoorden en Hoofdplaat werden gemaakt. Ook een plan voor een lijn IJzendijke – Philippine – Sas van Gent – Moerbeke werd nader uitgewerkt.

De IJzSM exploiteerde haar tracé met drie locomotieven: de ' Luctor et Emergo ' (Nummer 1) en de ' IJzendijke ' (Nummer 2), beide gebouwd in 1891 door Machinefabriek Breda en de ' Burgemeester De Vos ' (Nummer 3), gebouwd in 1897 door Jung & Staimer OHG.

Na de overname van de IJzSM door de ZVTM in 1912 werden de genoemde drie locomotieven door de ZVTM in exploitatie genomen.

Tot het einde van de geschiedenis van de stoomtram - tussen 1945 en 1950 -, bleef het IJzSM-tracé (als onderdeel van het tracé van de ZVTM) voor Zeeuws-Vlaanderen strategisch van levensbelang.

Bronnen, noten en/of referenties

Literatuur:

• Hesselink, H.G., Geschiedenis der tramwegen in Zeeuws-Vlaanderen 1887-1949, Kloosterzande 1984 [J. Duerick-Krachten bv], p. 83 - 99.
• Meulman, J.J.H., Beetwortelcampagne in Zeeuws-Vlaanderen, in: Op Oude Rails jrg 29, nr 4 (december 1994), p. 63 - 67.
• Voerman, J., Stoomtrams in Zeeuws-Vlaanderen deel 1 en Aanvulling op deel 1 (rubriek Stoomtramromantiek 39 en 40), in: Op Oude Rails jrg 39, nr 3 (september 2004), p. 55 - 60 en jrg 39, nr 4 (december 2004), p. 74 - 80.