Jacob Bakker (Engelandvaarder)
Jacob Bakker (Batavia, 1 mei 1917 - Rawicz, 30 april 1944)[2][3][4][5] was een Engelandvaarder en geheim agent bij de Special Operations Executive tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij was een van de slachtoffers van het Englandspiel.[6][7]
| Jacob Bakker | ||||
|---|---|---|---|---|
| Algemeen | ||||
| Geboortedatum | 1 mei 1917 | |||
| Geboorteplaats | Batavia | |||
| Sterfdatum | 30 april 1944 | |||
| Plaats van overlijden | Rawicz | |||
| Functie | ||||
| Zijde | Nederland Verenigd Koninkrijk | |||
| Organisatie | Special Operations Executive Londen, Plan Holland | |||
| Speciale functie | Engelandvaarder | |||
| Rang |  Sergeant[1]
| |||
| ||||
Jeugd
bewerkenJacob Bakker werd op 1 mei 1917 geboren in Batavia (het huidige Jakarta) op Java in het toenmalige Nederlands-Indië (sinds 1942 Indonesië). Zijn vader Jan werkte als hoofdmachinist bij de koopvaardij. De naam van zijn moeder was Johanna Jacoba Sturk. Hij had twee zusters, Marie (1918) en Edith Johanna Jacoba (1933). Tot de pensionering van Bakker senior woonde het gezin in Batavia. Jacob Bakker doorliep er de 7-jarige basisschool en de eerste drie klassen van de HBS. In mei 1933 verhuisde het gezin naar Velsen. Daar vervolgde Jacob zijn HBS-opleiding.[8]
Marine en koopvaardij
bewerkenIn 1937 liet Jacob Bakker zich in Velsen registreren voor de militaire dienst. Graag had hij bij de zeemacht gediend of anders bij de pontonniers. Hij werd echter voorgoed ongeschikt bevonden.[9] Bakker schreef zich hierna in aan de Scheepvaartschool in Amsterdam. Zijn ‘zeemansboek’ is uitgegeven op 28 augustus 1938 en op 23 mei 1940 ontving hij zijn scheepvaartcertificaat van de scheepvaartschool en het diploma derde stuurman. Tijdens de Duitse invasie had hij verplicht thuis moeten blijven.[10]
Tussen 2 oktober 1938 en 7 februari 1939 was hij als scheepsmaatje op de ‘Almkerk 2’ van de Vereenigde Nederlandsche Scheepvaartmaatschappij meegevaren naar Australië en terug. En in 1939 maakte hij voor dezelfde maatschappij ook twee keer de reis naar India op de ‘Hoogkerk’ (kapitein Ary Romijn) (van 12 maart tot 8 juli en van 28 juli tot 10 december).[10][11] Hij werd stuurman.[1]
Omdat Bakker niet in Duitsland tewerkgesteld wilde worden, begon hij aan de scheepvaartschool met de cursus draadloze communicatie, tot zijn vertrek naar Engeland.[10] Ondertussen had hij zich ook aangesloten bij het verzet.[2]
Engelandvaart
bewerkenAan boord van de ‘Katwijk II’ vertrok Bakker op 7 april 1942 vanuit IJmuiden naar Engeland. Deze logger werd gekaapt door verzetsmensen en Engelandvaarders onder leiding van de Leidse Elly Nauta-Moret. Jacob Bakker was hiervoor benaderd door Joseph Zwalf en Stol, die hij van school kende. Naast dit drietal bevonden zich aan boord Felix Nauta, Bob van Arem, Louis Leonard de la Bretonière, J P Servaas en de in Malang (Nederlands-Indië) geboren tweede luitenant Ferry Meijnderts. De volgende dag kwam de trawler in Great Yarmouth aan.[12][2][a]
Training SOE
bewerkenUit documenten (van het verhoor en de debriefing) komt naar voren dat Jacob Bakker min of meer toevallig in Engeland belandde; hij gaf herhaaldelijk aan mee te zijn gegaan ter assistentie, niet met de intentie zelf Engelandvaarder te worden. Bovendien blijkt duidelijk dat hij liever niet wilde terugkeren naar de koopvaardij, maar graag voor de Luchtmacht zou gaan werken. Bakker vormde geen veiligheidsrisico en de luitenant R.S. Sand liet hem op 14 april zonder bezwaar overdragen aan N-section.[13][14]
Die opleiding begon op 18 mei 1942 bij STS44, Water Eaton Manor een SOE-trainingsschool in Water Eaton, een gehucht bij Oxford in het district Cherwell, Oxfordshire. Na een basistraining volgde hij de security training voor radio-operators vanaf de laatste week van juni tot eind september op STS52, Thame Park in Thame, Oxfordshire; deze werd ondersteund door een parachutetraining van een week in juli bij Dunham House, Altrincham, Cheshire.[b] Zijn resultaten waren wisselend en na een week ziekte in augustus zelfs ondermaats. Zijn instructeurs lieten zich niet lovend uit over zijn leersnelheid; mogelijk vielen de tegenvallende prestaties mede te wijten aan het feit dat hij erg beschermd was opvoed en nu onder druk moest werken. Bakker bleef echter gedreven, gaf zijn fouten toe en kreeg een week respijt.[17]
Bij zijn tweede parachutetraining bij STS51b, Fulshaw Hall in Wilmslow, Cheshire zal hij begin oktober Johannes Cornelis Dane hebben ontmoet. En na een weekje vrije tijd zagen zij elkaar terug in het Bedford hotel in Londen. Op 25 oktober werden beide overgebracht naar STS61, Gaynes' Hall in St. Neots, zodat zij vanaf het lokale vliegveld RAF Tempsford hun reis naar Nederland konden aanvangen.[18] Met Cucumber A werd hij gedropt in de nacht van 27 op 28 oktober 1942 onder de operatienaam Cucumber B.[c][19][3][20][7]
Plan Holland
bewerkenOp 28 oktober 1942 maakte Jacob Bakker, als marconist van Johannes Cornelis Dane, de parachutesprong boven Holten en werd meteen gearresteerd door Duitse militairen, die hen opwachtten. Hun komst was bekend door het Englandspiel.[21][22][23][20][24] Zij zijn naar kamp Haaren gebracht.[25][26] Daarvandaan verplaatste men hen enkele keren, naar strafkampen in Assen en Rawicz. Jacob Bakker bleef tot zijn dood op 30 april 1944 in Rawicz, waar hij samen met Humphrey Max Macaré, Arie Mooy, Felix Dono Ortt, Hermanus Parlevliet, Charles Christiaan Pouwels en Frederik Willem Rouwerd werd gefusilleerd.[2][27][28] Johannes Cornelis Dane werd begin september 1944 naar concentratiekamp Mauthausen gebracht waar men hem korte tijd later in een grote groep fusilleerde.[29][30]
Onderscheidingen
bewerken- Bronzen Kruis, postuum, K.B. no.33 van 2-5-1953 (inlichtingendienst), (2e toekenning) toelichting:[31][32]
Tijdelijk aangesteld dienstplichtig Sergeant van het Wapen der Infanterie Heeft zich door moedig optreden tegenover de vijand onderscheiden als agent van een geheime inlichtingendienst, die hem tijdens de jaren 1940-1945 uitzond naar door de vijand bezet gebied, alwaar hij onder uiterst moeilijke omstandigheden een levensgevaarlijke taak had te vervullen, die door vijandelijke tegenactie tot zijn dood leidde.
- Bronzen Kruis, K.B. no.3 van 3 september 1942
- Stuurman ter Koopvaardij[31]
- Bronnen
(en) Kluiters, Frans, Dutch Agents 1940 – 1945 (p.5). NISA intelligence (februari 2008). Geraadpleegd op 23 november 2020. - (nl) Oorlogsgravenstichting over Jacob Bakker o.a. uit het boek Bruin, Jan, Werff, Jan van der (1998). Vrijheid achter de horizon; Engelandvaart over de Noordzee 1940-1945. ISBN 9789041005946.
- Wijnen, Adri, Gegevensoverzichtskaart agent J. Bakker. Englandspiel EU. Gearchiveerd op 12 augustus 2023. Geraadpleegd op 26 augustus 2019.
- (en) SOE, Dossier van SOE over Jacob Bakker (HS 9/78/10). Englandspiel EU (1942). Gearchiveerd op 4 augustus 2019. Geraadpleegd op 26 augustus 2019.
- (en) Giskes, Hermann J. (1953). London calling North Pole: The true revelations of a German spy. Echo Point Books & Media, Vermont. ISBN 978-1-62654-164-1.
- (en) Marks, Leo (1998). Between Silk and Cyanide: A Codemaker's Story 1941 – 1945. HarperCollins, London. ISBN 9780750948357.
- Noten
- ↑ Voor de verdere toedracht zie het lemma KW-134 Katwijk II (schip, 1905) en de toelichting op Oorlogsgravenstichting uit het boek Bruin, Jan, Werff, Jan van der (1998). Vrijheid achter de horizon; Engelandvaart over de Noordzee 1940-1945. ISBN 9789041005946.; zie eventueel ook Louis Leonard de la Bretonière
- ↑ Dit was op de No.1 Parachute Training School RAF op de RAF-basis Ringway. De parachutisten sprongen boven het landgoed Tatton Park van vliegenier lord Egerton.[15][16]
- ↑ Zijn trainingsnaam was J. Willems, zijn codenaam Hoek en zijn alias luidde Jacob Bakker.[4]
- Referenties
- ↑ a b Erelijst-nl. Gearchiveerd op 4 augustus 2019.
- ↑ a b c d Oorlogsgravenstichting over Jacob Bakker o.a. uit het boek Bruin, Jan, Werff, Jan van der (1998). Vrijheid achter de horizon; Engelandvaart over de Noordzee 1940-1945. ISBN 9789041005946.
- ↑ a b Wijnen, Adri, Gegevensoverzichtskaart agent J. Bakker. Englandspiel EU. Gearchiveerd op 12 augustus 2023. Geraadpleegd op 26 augustus 2019.
- ↑ a b (en) Kluiters, Frans, Dutch Agents 1940 – 1945 (p.5). NISA intelligence (februari 2008). Geraadpleegd op 23 november 2020.
- ↑ Noord-Hollands Archief, Bevolkingsregister BS Overlijden Haarlem, aktenummer C164. OpenArch.nl (1952). Gearchiveerd op 26 augustus 2019. Geraadpleegd op 24 november 2020.
- ↑ Neerlandsch Verzetsmonument. Gearchiveerd op 30 maart 2023.
- ↑ a b Oorlogslevens: Jacob Bakker. Geraadpleegd op 22 november 2020. Gearchiveerd op 1 december 2020.
- ↑ (en) SOE, Dossier van SOE over Jacob Bakker (HS 9/78/10). Englandspiel EU (1942). Gearchiveerd op 4 augustus 2019. Geraadpleegd op 26 augustus 2019. (pp.7 en 14)
- ↑ Noord-Hollands Archief, Militairen: Militie - Registers Ingeschrevenen voor den Dienstplicht, Velsen, archief 23, inventarisnummer 454, pagina 5. OpenArch.nl (1937). Gearchiveerd op 26 augustus 2019. Geraadpleegd op 26 augustus 2019.
- ↑ a b c SOE 1942, p. 15.
- ↑ (en) Scheepslijst (geraadpleegd op 26 augustus 2019)
- ↑ Katwijkers en Engelandvaart. 6 april 1942, kaping KW134 ‘Katwijk II’. EngelandvaardersKatwijk.nl (2013). Gearchiveerd op 30 november 2020. Geraadpleegd op 23 november 2020.
- ↑ SOE 1942, pp. 13 en 15.
- ↑ (en) Roll of Honour SpecialForces. Geraadpleegd op 23 november 2020.
- ↑ Zie eventueel en:Tatton Park#Wartime use
- ↑ (en) O’Connor, Bernard (2013). Churchill's Most Secret Airfield: RAF Tempsford. Amberley Publishing, Stroud, p.27. ISBN 9781445606903.
- ↑ SOE 1942, pp. 1-2 en 10.
- ↑ O’Connor 2013, pp. 114-115.
- ↑ (en) Marks, Leo (1998). Between Silk and Cyanide: A Codemaker's Story 1941 – 1945. HarperCollins, London, pp.265-266 en 313-316. ISBN 9780750948357.
- ↑ a b Oorlogsbronnen over Jacob Bakker Geraadpleegd op 23-11-2020. Gearchiveerd op 1 december 2020.
- ↑ O’Connor 2013, pp. 178-181.
- ↑ Hoets, Pieter Hans (1990). Englandspiel ontmaskerd. Schijnstoot op Nederland en België 1942-1944. Rotterdam, Ad Donker. ISBN 9061003458.
- ↑ (en) Crowdy, Terry (2016). SOE: Churchill’s secret agents. Oxford, Shire Publications Ltd., Shire Library no.829, pp.43-47. ISBN 978-1-78442-040-6.
- ↑ Becker, Frans, Becker, Tamara (2024). Het Englandspiel, en de geheime diensten in Londen. Boom, Amsterdam, p.263. ISBN 9789024466276.
- ↑ WACDX-club. Gearchiveerd op 2 juni 2023.
- ↑ Hoets 1990, p. 139.
- ↑ Rawicz op Oorlogslevens.nl[dode link] Geraadpleegd op 23 november 2020.
- ↑ Rawicz
- ↑ (nl) Stichting Vriendenkring Mauthausen
- ↑ Rep, Jelte (1977). Englandspiel. Spionagetragedie in bezet Nederland, 1942-1944. Bussum, Van Holkema & Warendorf.
- ↑ a b Onderscheidingen voor decorandi. Geraadpleegd op 19 oktober 2019.
- ↑ Dapperheidsonderscheiding Defensie.nl Geraadpleegd op 19 oktober 2019. Gearchiveerd op 19 oktober 2019.