Staatspresident van de Oranje Vrijstaat

Staatspresident van de Oranje Vrijstaat
	Afgeschaft ; Bestaande tijdens:; Periode: 1854 – 1902
	Het wapen van de Oranje Vrijstaat;; ontworpen door Koning Willem III der Nederlanden
Kantoor
Aanspreekvorm	Staatspresident ; President ; (Zijne) Excellentie
Residentie	Bloemfontein
Benoemd door	Volksraad
Ambtstermijn	5 jaar
Geschiedenis
Eerste	Josias Philip Hoffman
Ontstaan in	18 april 1854
Laatste	Christiaan de Wet
Afgeschaft in	31 mei 1902
Portaal	Politiek

De staatspresident was de hoogste uitvoerende macht in de republiek Oranje Vrijstaat. Volgens de grondwet van 1854 werd de president voor een termijn van vijf jaar gekozen door de burgers (blanke, stemgerechtigde mannen), uit een lijst van kandidaten voorgedragen door de Volksraad.

Geschiedenis

De Britten erkenden de onafhankelijkheid van de Oranje Vrijstaat op 17 februari 1854, en het land werd onafhankelijk op 23 februari 1854, met de ondertekening van het Contract van Bloemfontein.

Op 24 februari 1854 werd de macht door de Britten officieel overgedragen aan een provisioneel gouvernment waarvan Josias Philip Hoffman als president optrad. Het provisionele gouvernement riep de inwoners van de Vrijstaat op om vertegenwoordigers te verkiezen voor een op te richten Volksraad die op 28 maart 1854 voor het eerst bij elkaar kwam.^[1]

De Volksraad stelde op 18 april 1854 de constitutie vast. De eerste verkiezingen voor het staatspresidentschap zouden worden gehouden op 15 mei 1854. De Volksraad verzocht Hoffman om tot 4 september 1854, wanneer de nieuwe president zou worden geïnaugureerd, het ambt van staatspresident waar te nemen. Hoffman werd tijdens de verkiezingen niettemin gekozen, zodat hij president bleef.^[1] Zijn aanstelling als president was overigens van korte duur, want reeds in februari 1855 bood hij onder druk van de Volksraad zijn ontslag aan na een schandaal.

De Oranje Vrijstaat heeft in zijn 48-jarige bestaan slechts zes normaal verkozen staatspresidenten gehad. Tussen regeringen en gedurende afwezigheid van de staatspresidenten werd een waarnemend staatspresident door de Volksraad aangewezen. Gewoonlijk werd een minister (ook wel staatssecretaris genoemd), de voorzitter van de Volksraad of een prominent lid van de Volksraad benoemd tot waarnemend staatspresident. Daarnaast werd het presidentschap ook verscheidene keren waargenomen door een speciale commissie.

Staatspresidenten van de Oranje Vrijstaat (1854-1902)

Nr.	President		Ambtstermijn		Opmerking
-		Josias Philip Hoffman Waarnemend	24 februari 1854	Begin april 1854
-		Jacobus Groenendaal Waarnemend	Begin april 1854	18 april 1854
1		Josias Philip Hoffman	18 april 1854	10 februari 1855
-		Jacobus Johannes Venter Waarnemend	10 t/m 15 februari 1855
-	Samengestelde Commissie voor bestuur van de Regering van de Oranje Vrijstaat		15 februari 1855	27 augustus 1855	Geen staatspresident aangewezen of gekozen; Met onder andere Jacobus Johannes Venter (voorzitter) en Esaias Reynier Snijman
2		Jacobus Nicolaas Boshoff	27 augustus 1855	6 september 1859
-		Esaias Reynier Snijman Waarnemend	6 september 1859	8 februari 1860
3		Marthinus Wessel Pretorius	8 februari 1860	17 juni 1863	Vanaf 15 september 1860 ook: 1^ste Staatspresident der Zuid-Afrikaansche Republiek
-		Jan Willem Spruijt Waarnemend	1860 ...	... 1862	Slechts in ambt bij afwezigheid van Marthinus Wessel Pretorius (Periodiek)
-		Joseph Allison Waarnemend	18 maart 1863	17 juni 1863	Wegens afwezigheid van Marthinus Wessel Pretorius
-	Vacant		17 t/m 20 juni 1863		Geen staatspresident aangewezen of gekozen
-		Jacobus Johannes Venter Waarnemend	20 juni 1863	2 februari 1864
4		Johannes Henricus Brand GCMG	2 februari 1864	14 juli 1888
-		Jacobus Johannes Venter Waarnemend	1869 ...	... 1870	Slechts in ambt bij afwezigheid van Johannes Henricus Brand (Periodiek)
-		Friedrich Kaufmann Höhne Waarnemend	31 augustus 1872	4 oktober 1872	Slechts in ambt bij afwezigheid van Johannes Henricus Brand
-	Uitvoerend Comité Waarnemend		1873 ...	... 1888	(periodiek); Slechts in ambt bij afwezigheid van Johannes Henricus Brand; Bestaande uit William Collins, Friedrich Pieter Schnehage en Gerhardus Johannes du Toit
-		Pieter Jeremias Blignaut Waarnemend	14 juli 1888	10 januari 1889
5		Francis William Reitz	10 januari 1889	11 december 1895
-		Pieter Jeremias Blignaut Waarnemend	11 december 1895	4 maart 1896
6		Marthinus Theunis Steyn	4 maart 1896	29 mei 1902
-		Christiaan Rudolf de Wet Waarnemend	29 t/m 31 mei 1902

Bronnen, noten en/of referenties

↑ ^a ^b (en) McCall Theal, George (1908). History of South Africa Since September 1795, Vol. 4. Swan Sonnenschein & Co., p. 3-7.

[:0-1] (en) McCall Theal, George (1908). History of South Africa Since September 1795, Vol. 4. Swan Sonnenschein & Co., p. 3-7.

[1]

Gekozen staatspresidenten	Josias Philip Hoffman (1854–1855) · Jacobus Nicolaas Boshoff (1855–1859) · Marthinus Wessel Pretorius (1860–1863) · Johannes Henricus Brand (1864–1888) · Francis William Reitz (1889–1895) · Marthinus Theunis Steyn (1896–1902)
Waarnemende staatspresidenten	Jacobus Groenendaal (1854) · Josias Philip Hoffman (1854) · Esaias Reynier Snijman (1859) · Koos Venter (1859–1860) · Jan Willem Spruyt (1860...1862) · Joseph Allison (1863) · Koos Venter (1863–1864) · Friedrich Kaufmann Höhne (1872) · Pieter Jeremias Blignaut (1888–1889, 1895–1896) · Christiaan de Wet