Help:Gebruik van categorieën

Overzicht hulppagina's
Alfabetische index Portaal:Hulp en beheer Helpdesk Toch een paar regels Veelgestelde vragen (FAQ) Veelgestelde verwijderingsvragen Veelgestelde vragen over donaties Hoe je mee kunt doen Waarom zou ik meedoen? Uitleg Terminologie op Wikipedia Nieuwe pagina aanmaken Titel kiezen Titel wijzigen Redirectpagina aanmaken Pagina's samenvoegen Tips voor het schrijven van een goed artikel Tips voor het vertalen van een artikel Tekstopmaak Spelling Tabellen Formules Tijdbalken Afbeeldingen en bestanden Geluid Links Interwiki-links Sjablonen Navigatie Categorieën Kleine wijziging Bots Coördinaten & externe kaarten Hulpmiddelen Donkere modus Toegankelijkheid Privacy
Zie ook Regels en richtlijnen Zie ook Artikelen bewerken

Categorieën zijn bedoeld om pagina's te groeperen die eenzelfde soort onderwerp behandelen. Een lijst met pagina's in dezelfde categorie kan automatisch door het MediaWiki-systeem worden samengesteld, als er een bepaalde code op de pagina staat. Deze code ziet er als volgt uit: [[Categorie:Naam]] (waarbij Naam verschilt naargelang de naam van de categorie). Categorieën helpen lezers binnen een onderwerp te navigeren, een alfabetische lijst van artikelen op te roepen en onderling samenhangende artikelen te vinden.

De lezer ziet onderaan een pagina in een grijze balk (afhankelijk van Speciaal:Voorkeuren en/of Speciaal:MobieleVoorkeuren) meestal een link Categorieën staan. Dit betekent dat de pagina op één of meer lijsten met pagina's van vergelijkbare onderwerpen staat. Deze lijst kan men inzien door de naam aan te klikken. De pagina Speciaal:Categorieën bevat een overzicht van alle bestaande categorieën. Op de pagina Wikipedia:Categorieënschema is een voorstel gedaan tot sortering hiervan.

Categorieën worden op Wikipedia hoofdzakelijk gebruikt om een overzicht te geven welke artikelen er bestaan rondom een onderwerp. Dit worden onderwerpcategorieën of artikelcategorieën genoemd. Daarnaast zijn er ook speciale categorieën. Als je een nieuwe pagina aanmaakt, of denkt dat een pagina ook in een andere categorie kan worden geplaatst dan de categorie die op de pagina staat, kun je een categorie toevoegen.

Pagina's in een categorie zetten

Om een pagina in een bepaalde categorie te plaatsen, plaatst men de tekst [[Categorie:Naam]] ergens in de pagina. De gewoonte is om dit helemaal onderaan te doen. Het systeem stelt de lijst met pagina's samen op alfabetische volgorde van de paginanaam. Mocht je een pagina anders gealfabetiseerd willen hebben, dan kun je een | gebruiken, bijvoorbeeld [[Categorie:Natuurkundige|Einstein, Albert]] op Albert Einstein. Dan komt de pagina "Albert Einstein" onder de E te staan, i.p.v. onder de letter A (van Albert).

Als je denkt dat een pagina niet volgens de standaardalfabetisering een plaats dient te vinden, maar bijvoorbeeld over een meta-onderwerp gaat en dus helemaal vooraan in de lijst dient te staan, dan kun je in plaats van een letter ook een asterisk ("*"), een uitroepteken ("!") of een spatie (" ") gebruiken. Echter, de algemene voorkeur lijkt te zijn om een spatie te gebruiken. Zo staat bijvoorbeeld het artikel Huis (woning) bovenaan vermeld in de categoriepagina Categorie:Woning, nog voor de alfabetisering op die pagina.

Het toevoegen van een categorie hoort alleen te gebeuren op basis van de inhoud van een artikel. Dus als je bijvoorbeeld weet dat de beschreven persoon een bepaalde onderscheiding ontvangen heeft, maar dat staat nergens in het artikel beschreven, dan hoort het artikel niet gecategoriseerd te worden alleen maar op basis van wat je weet. Je kunt je kennis aan het artikel toevoegen als er betrouwbare bronnen zijn waar het in staat, en dan de categorie voor de betreffende onderscheiding toevoegen (als deze categorie bestaat).

Plaats niet te veel categorieën op één pagina. De meeste pagina's zijn met 1 of 2 categorieën wel goed ondergebracht. Plaats de categorie waar het onderwerp het meeste mee te maken heeft, als eerste. Heb je duidelijk meer categorieën nodig, beoordeel dan of er categorieën bij zijn waar het onderwerp maar zijdelings mee te maken heeft, en haal deze weg. Of kijk of die categorieën wellicht subcategorieën van andere categorieën op de lijst zijn. Zie verderop voor een detailbespreking.

Gebruik géén (navigatie)sjablonen om pagina's in een categorie te laten verschijnen.

De categoriepagina

De categoriepagina zelf bestaat uit:

• Een wikitekst
• Een lijst van subcategorieën
• Een lijst van pagina's

De wikitekst hoort op de pagina, maar maak deze niet lang. Meestal volstaat een {{Broodkruimel}} en een definitie van het onderwerp. Normaal gesproken is er een hoofdpagina met hetzelfde onderwerp, verwijs daarheen voor meer informatie.

Een groene cursieve paginatitel is de naam van een redirect.

Sorteren in een categorie

Zie Help:Sorteervolgorde in een categorie voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De sorteervolgorde is de titel van de pagina's, tenzij een andere sorteertitel is gespecificeerd (met [[Categorie:<cat>|<sorteersleutel>]] of met {{DEFAULTSORT:<sorteersleutel>}}).

Topcategorie

Er is een topcategorie: Categorie:Alles. Iedere subcategorie die niet logisch in een andere categorie past, hoort in de Categorie:Alles te worden geplaatst. Zo wordt het mogelijk om hiërarchisch te zoeken via deze categoriepagina. Over welke categorieën toegevoegd in Categorie:Alles moeten staan is overleg geweest, en het wordt niet wenselijk geacht deze zonder voorafgaand overleg aan te passen.

Subcategorieën

Als op een categoriepagina X zelf een categorielink naar Categorie:Y wordt geplaatst, dan geldt X als een subcategorie van Y. Het idee daarbij is dat alles wat in categorie X thuishoort, ook automatisch in de categorie Y thuishoort. Op deze wijze kan men al te grote categorieën verder onderverdelen in meer handzame categorieën.

Als een artikel in een subcategorie zit, zit het impliciet in alle supercategorieën. Dat betekent dat het niet expliciet in alle supercategorieën hoeft te worden geplaatst. Zouden we die beperking niet maken, dan werd de lijst van categorieën wel erg lang, evenals de lijst van artikelen in de topcategorieën. (Alle 2.174.360 artikelen van deze Wikipedia zouden dan in Categorie:Alles staan.) Het zoeken wordt dan echt onmogelijk. De normale gang van zoeken in categorieën is dat je bovenaan begint. Via Categorie:Alles, Categorie:Techniek, Categorie:Verkeer en vervoer kom je op Categorie:Vervoermiddel. Elk artikel moet dan voorkomen op een categoriepagina, of op een of meer subcategorieën, maar zeker niet op allebei.

Om deze weg naar de "laagste" subcategorie inzichtelijker te maken, wordt soms gebruikgemaakt van broodkruimelnavigatie; als een artikel in een bepaalde categorie geplaatst wordt, is op die manier eenvoudig te zien in welke supercategorieën het artikel nog meer zit.

Veel categorieën

De lijst van categorieën (Speciaal:Categorieën) wordt erg lang. Maar dat is geen probleem, want dat wordt toch niet de manier om te zoeken. Maak gerust een nieuwe categorie. Vraag je wel af of het aanmaken van een nieuwe categorie zin heeft en de over- en inzichtelijkheid ten goede komt.

Probeer zo te denken: kan ik meerdere pagina's bedenken die nu al in de Nederlandstalige Wikipedia staan, en die in die nieuwe categorie horen? Een categorie met maar één artikel is niet zinvol; een handvol als minimum is een redelijke norm (vijf artikelen). Dus geen Categorie:Orgel met meer dan 2500 pijpen in kerken van Biggekerke, maar misschien wel een Categorie:Nederlands kerkgebouw van voor 1600.

Bij het maken van de nieuwe categorie hoort ook het plaatsen van de categorie in de hiërarchie. Kijk rond in de bestaande categorieën om te zien waar de nieuwe categorie thuishoort. Categorie:Nederlands kerkgebouw van voor 1600 zou bijvoorbeeld in Categorie:Nederlands kerkgebouw, Categorie:Kerkgebouw van voor 1600 en Categorie:Nederlands gebouw van voor 1600 horen. Maar: alléén als die categorieën al bestaan, want anders staat er alleen één subcategorie in, en dat is minder dan een handvol.

Op het moment dat je een categorie wilt aanmaken, is het raadzaam eerst te kijken of er voldoende artikelen in kunnen worden geplaatst. Als dat het geval is, plaats dan zo snel mogelijk na aanmaak van de categorie voldoende artikelen erin (het liefst allemaal).

Categorienaam

Voor de naam van een categoriepagina gelden veel van dezelfde regels als voor artikelen: bijvoorbeeld liever geen afkortingen.

Enkelvoud

Vooralsnog is er op Wikipedia de conventie om categorieën zoveel mogelijk in enkelvoud te schrijven, tenzij dit hele rare situaties gaat opleveren.

• Bijvoorbeeld: categorie:Rivier in Nederland en niet [[categorie:Rivieren in Nederland]]
• Bijvoorbeeld: categorie:Personage en niet [[categorie:Personages]]

Wel een meervoudsvorm...

• Bij lijstjes zoals Categorie:Lijsten van personen.
• Bij uitzonderlijke namen die eigenlijk alleen in meervoud te gebruiken zijn, bijvoorbeeld categorie:naaktzadigen, waar de enkelvoudsvorm "naaktzadige" minder voor de hand ligt. Hier geldt dezelfde richtlijn als die geldt voor de naamgeving van artikelen, zoals beschreven in Wikipedia:Benoemen van een pagina#Soms meervoud.

Een categorienaam moet uniek zijn, maar hoeft op zichzelf niet hiërarchisch te zijn. Onder [[Categorie:Staatshoofd]] kan wel een [[Categorie:Koning]], maar die moet beslist geen [[Categorie:Staatshoofd - Koning]] heten.

Categorie onderverdelen naar land

De categorie zou onderverdeeld kunnen worden naar land. Er dient dan een speciale categorie te komen met de naam "Categorie naar land" of "Categorie naar nationaliteit". Het verschilt, aangezien personen naar nationaliteit dienen te worden onderverdeeld en alle andere naar land. De artikelen dienen niet ook nog in de bovenliggende categorie geplaatst te worden, behalve als dat bij die categorie anders is afgesproken (komt veel voor bij wetenschappers).

Onderverdelen naar land of nationaliteit is met name nuttig wanneer er meerdere onderverdelingen mogelijk zijn van hetzelfde onderwerp (je kunt bijvoorbeeld een Categorie:Museum onderverdelen naar land, maar ook naar onderwerp). In dat geval is een tussencategorie met de syntaxis categorie:<onderwerpx> naar <onderverdelingy> gewenst. Zo'n tussencategorie bevat nooit artikelen, maar alleen subcategorieën van de gekozen onderverdeling. Andere voorbeelden met onderverdelingen: Categorie:Eiland, Categorie:Geschiedenis en Categorie:Persoon.

Verborgen categorieën

Met behulp van het sjabloon {{Hiddencat}} is een categorie te verbergen op artikelen. Op pagina's in die categorie is normalerwijs niet te zien dat de pagina in zo'n verborgen categorie staat. In je voorkeuren (mijn voorkeuren → Uiterlijk → Verborgen categorieën tonen) kun je ervoor kiezen om verborgen categorieën wel te zien. Bij het bewerken van een pagina wordt altijd een link naar de verborgen categorie getoond, onder het overzicht van de toegepaste sjablonen. In principe worden alleen sommige (speciale) beheercategorieën verborgen. Alle verborgen categorieën worden automatisch door het systeem toegevoegd aan de systeemcategorie Categorie:Wikipedia:Verborgen categorie.

Vragen

Hoe maak ik een nieuwe categorie aan?

Kijk eerst op verwante artikelen of er al een categorie bestaat. Het is zonde om een nieuwe categorie te maken die onder een iets andere naam misschien al bestaat.

Plaats, op een van de artikelen die in de nieuwe categorie geplaatst moeten worden, onderaan het artikel de nieuwe categorie. Doe dit in het volgende formaat (waarbij je in plaats van het voorbeeld 'Nederlands tandarts' een naam gebruikt die toepasselijk is voor jouw artikel):

[[Categorie:Nederlands tandarts]]

Sla vervolgens het artikel op. Onderaan het artikel staat nu een rode link naar de nieuwe categorie. Klik daarop, zodat je een nieuwe pagina maakt voor die categorie. Bewerk die pagina, geef een korte beschrijving van de inhoud, en plaats deze categorie in een hogere, al bestaande categorie. (Bijvoorbeeld: de – hypothetische – nieuwe categorie: Nederlands tandarts, zou passen in de hogere categorieën 'tandarts' en 'Nederlands medicus'). Het plaatsen in een hogere categorie doet men door een link naar die hogere categorie op te nemen in de subcategorie.

Om de categorieën uniform te houden qua opmaak, kun je het cat-sjabloon gebruiken, zie {{Hoofding categorie}}.

Breng vervolgens op alle andere artikelen die in de nieuwe categorie moeten vallen ook de link aan naar de nieuwe categorie. Die artikelen worden dan automatisch in de nieuwe categorie opgenomen.

Kan een artikel in meerdere categorieën staan?

Ja.

Hoe kom je aan meerdere categorieën als we de regel dat een artikel niet expliciet in een supercategorie mag komen strikt hanteren? Nou, chemicus hoort in Categorie:Beroep zowel als Categorie:Scheikunde (maar niet in Categorie:Exacte wetenschap en Categorie:Wetenschap, want daar maakt de hele Categorie:Scheikunde al deel van uit). Er zijn niet genoeg chemische beroepen in Nederlandstalige Wikipedia om een Categorie:Scheikundig beroep zinvol te maken.

Een ander voorbeeld is het begrip penis dat in Categorie:Anatomie en Categorie:Seksualiteit thuishoort: die twee categorieën hebben namelijk op zich niets met elkaar te maken, en de doorsnede Categorie:Anatomie en Categorie:Seksualiteit is zinvol (zo zinvol dat het misschien ooit wel een nieuwe subcategorie kan worden...), maar penis hoort weer niet direct in Categorie:Geneeskunde, want daar staat de hele anatomie al onder.

Hoort artikel X in categorie X?

Er wordt naar gestreefd om een artikel X te categoriseren in de meest specifieke (de 'hoogste') categorie van de aanwezige categorieboom.

Zo kun je bijvoorbeeld het artikel Kromme Rijn categoriseren als Categorie:Oppervlaktewater. In principe klopt dat, want de Kromme Rijn is oppervlaktewater, maar er zijn specifiekere categorieën aanwezig waar het artikel beter in past, bijvoorbeeld Categorie:Rivier. Nog een stapje 'verder' in de categorieboom bestaat een nog passender categorie: categorie:Rivier in Nederland.

Het is niet de bedoeling een artikel twee categorieën mee te geven die beide onderdeel zijn van dezelfde categorieboom (in bovenstaand voorbeeld dus niet zowel in Categorie:Rivier als in Categorie:Rivier in Nederland, omdat de laatste categorie onderdeel is van de onderliggende categorie en dus geen extra info bevat).

Wel kunnen er andere categorieën aan het artikel worden toegevoegd die een ander aspect van het artikel beschrijven, bijvoorbeeld de locatie, zoals categorie:Wijk bij Duurstede.

Artikelen die een categorie omschrijven kunnen eventueel in beide categorieën worden opgenomen. Een voorbeeld is het artikel president, dit hoort in Categorie:Staatshoofd, maar kan ook in de categorie Categorie:President worden opgenomen. Meestal wordt een beschrijvend artikel of lijst over het onderwerp van de categorie opgenomen met een pipe met spatie of ster toegevoegd: [[Categorie:President|*]] zodat duidelijk is dat het een artikel over de categorie betreft.

Niet omdraaien!

Het is soms verleidelijk om categorieën om te draaien. Je zou bijvoorbeeld Verenigde Naties in Categorie:Thailand willen zetten, omdat Thailand tot de Verenigde Naties behoort. Dit is echter niet de bedoeling. Als je de vorige zin goed leest, zie je dat Thailand in Categorie:Verenigde Naties hoort, en niet andersom.

Mocht het je te doen zijn om een lijst van organisaties waarbij Thailand is aangesloten, dan is het beter zo'n lijst expliciet op de pagina Thailand te maken.

Kun je in de tekst van een artikel verwijzen naar een categorie?

Soms kan het zinvol of nodig zijn om in de tekst van een artikel te verwijzen naar een categorie. Als je echter de gewone syntaxis van de categorie gebruikt, dan zal de link verdwijnen uit de tekst, om onderaan de pagina de categorie aan te geven. Je kunt dit vermijden door in de link een dubbelepunt te plaatsen vóór het woord Categorie, zoals in [[:Categorie:Rivier]], wat zich dan toont als Categorie:Rivier. Deze pagina staat vol van dergelijke verwijzingen.

Een categorie hernoemen of verwijderen

Zie Wikipedia:Te beoordelen categorieën#Uitleg voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Wanneer een categorie met een bepaalde naam ongewenst is kan een categoriepagina middels {{catweg}} genomineerd worden voor verwijdering. De verwijderprocedure voor categorieën duurt twee weken op Wikipedia:Te beoordelen categorieën. Na afloop van die twee weken neemt een moderator een besluit op basis van de opgegeven argumenten en de gebruiken binnen Wikipedia, en draagt zorg voor de volledige afhandeling. Het is niet de bedoeling categorieën zelf leeg te halen.

De titel van een categorie kan niet eenvoudig gewijzigd worden zoals dat bij artikelen en andere pagina's mogelijk is. Daarom kunnen gewone gebruikers categorieën niet hernoemen en verloopt het hernoemen van een categorie ook via de beoordelingslijst voor categorieën. Na een nominatieperiode van twee weken neemt een moderator een besluit om over te gaan tot hernoemen en voert dit besluit uit. Het is niet de bedoeling categorieën zelf leeg te halen.

Handig hulpmiddel

De PetScan is een handig hulpmiddel om te kijken welke artikelen in welke categorie zitten. Eventueel kun je hiermee selecteren op artikelgrootte, om zo alleen beginnetjes te kiezen.

Lijsten in Wikipedia

Via de speciale categorie Categorie:Lijsten kan een gebruiker van de ene lijst van onderwerp xxx gemakkelijk naar een soortgelijke lijst van onderwerp yyy komen. Dit biedt dus een extra navigatiemiddel tussen gelijksoortige pagina's.

Redirectcategorieën

Redirectcategorieën zijn pagina's in de categorie-naamruimte die als redirect verwijzen naar een andere categorie (of pagina). Omdat redirectcategorieën verschillende problemen met zich meebrengen is er destijds besloten om alle redirectcategorieën te verwijderen.

Speciale categorieën

Naast onderwerpcategorieën (ook artikelcategorieën genoemd) die bestemd zijn voor de navigatie naar artikelen uit de hoofdnaamruimte per onderwerp gesorteerd, zijn er ook categorieën die voor andere doeleinden worden gebruikt. Dit worden beheercategorieën genoemd en zijn bestemd voor het beheer van Wikipedia, waaronder ook onderhoud. De hoofdcategorie van de beheercategorieën is Categorie:Wikipedia, die te vinden is in de hoofdcategorie Categorie:Alles. Om het onderscheid tussen onderwerpcategorieën enerzijds en beheercategorieën anderzijds duidelijk te houden, beginnen alle beheercategorieën met Categorie:Wikipedia:.

Let op: Er is, getrouw aan de Wikipediabeginselen, weinig consensus over het categoriseren van artikelen op Wikipedia, vooral die aangaande personen. Wees daarom terughoudend bij het veranderen en verwijderen van categorieën, vooral als het grote series artikelen betreft. Kies altijd minimaal voor bekendmaking en summiere uitleg en voor overleg. Lees vooral: Gebruik van categorieën + overleg Wikipedia:Categorieënschema Categorieboom (zoekmiddel)

Bronnen, noten en/of referenties