Wikipedia

Wikipedia:Spellinggids

(Doorverwezen vanaf Wikipedia:Spellingsgids)
Overzicht beheerpagina's
Pagina's met betrekking tot Wikipedia-richtlijnen en beleidsvoorstellen

Zie ook Artikelen bewerken
Zie ook Regels en richtlijnen

Algemeen

bewerken

Wees niet overdreven bang om spelfouten te maken; niet iedereen is even goed in spelling. Verder kan iemand die moe is, of door een andere oorzaak in een minder goede conditie verkeert, wat meer spelfouten maken dan gewoonlijk. Ook neerlandici maken wel eens een spelfout.

Spelling

bewerken

Hoofdafspraak voor de spelling

bewerken
  • Het Groene Boekje is de leidraad voor de spelling (de gratis toegankelijke online editie van het Groene Boekje staat hier).[1] Wordt een woord niet in het Groene Boekje gevonden, dan hanteren we de spelling die in Van Dale staat, daarna eventueel die van andere naslagwerken. Voor buitenlandse aardrijkskundige namen in het Nederlands wordt de website van de Nederlandse Taalunie gebruikt.[2] De richtlijnen voor de spelling van aardrijkskundige namen die daar niet genoemd worden, staan vermeld op Wikipedia:Buitenlandse geografische namen.

Verdere richtlijnen voor de spelling

bewerken
  • Indien varianten van hetzelfde woord in het Groene Boekje staan, streven we ernaar om zo mogelijk de meest gebruikelijke vorm te kiezen bij titels van artikelen.
  • Wees voorzichtig met resultaten van zoekmachines. Ze kunnen een handig hulpmiddel zijn, maar over de correcte spelling zeggen zij weinig: ze geven per definitie slechts aan hoe een groot aantal schrijvers een bepaalde woordvorm spelt. Zo kun je het woord bossage op Google veel vaker aantreffen dan het correcte bosschage.
  • Volg het donorprincipe. Dit houdt in dat we een naam spellen zoals de rechthebbende dat doet. Die rechthebbende kan bijvoorbeeld de naamgever van een instelling zijn, of de eigenaar van een merk. En die kan een spelling hanteren die afwijkt van de overigens gangbare.
  • Zo schrijven we piramide doorgaans met pi-. Toch is het Pyramide van Austerlitz (dus met Py-), omdat het monument officieel zo heet.
  • Evenzo bijvoorbeeld: De Nederlandsche Bank, die zichzelf nog steeds met de oude -sch- benoemt.
  • Dit geldt ook voor samenstellingen. Zo heeft de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit zichzelf jarenlang Voedsel en Waren Autoriteit genoemd. Om die reden hebben we hier het donorprincipe toegepast. Daar deze organisatie inmiddels haar naam heeft aangepast aan de spellingsregels, kan te gelegener tijd de schrijfwijze ervan in Wikipedia gecorrigeerd worden.
  • Bij getallen met vijf of meer cijfers wordt vóór het derde (zesde, negende, enz.) cijfer van rechts een scheidingsteken geplaatst. Afhankelijk van de context, bijvoorbeeld het interval 9.500-10.000, kan dit ook bij getallen van 4 cijfers gedaan worden: in dit geval maakt de uniformiteit dat gewenst. Maar in principe geldt voor getallen gelijk aan of kleiner dan 9999 dat een scheidingsteken niet gewenst is.[3]
    • Het scheidingsteken is nooit een komma - dat gebruik bestaat wel in de Engelstalige wereld, maar zou bij ons juist voor verwarring zorgen: wij gebruiken de komma als decimaalteken. Let ook op dit verschil als je een Engelstalige bron raadpleegt.
    • Het scheidingsteken mag een punt zijn, maar dat kan tot misverstanden leiden, als de lezer denkt dat het een slechte vertaling is en dat de punt een decimaalteken voorstelt.
    • Een vaste spatie (gevormd door   om een regelafbreking te voorkomen) is een alternatief scheidingsteken; dit alternatief wordt internationaal geaccepteerd.
    • Een scheidingsteken kan aan weerszijden van de komma voorkomen, dus ook in de decimalen: bijvoorbeeld 1.087.396,120.187.
  • Voor het al dan niet voluit schrijven van getallen volgen we het advies van de Taalunie.
  • Namen van dier-, planten- en fruitsoorten krijgen in principe geen hoofdletter. Zie de adviezen van de Taalunie en Onze Taal voor meer informatie en uitzonderingen.
 
Voorbeeld van een onjuiste spatie: 'kwaliteits werk' in plaats van de correcte spelling 'kwaliteitswerk'
  • Een samenstelling is één woord, en wordt in het Nederlands als één woord geschreven: meestal aaneen, onder bepaalde voorwaarden met een koppelteken, maar nooit met een spatie. De verwarring kan ontstaan door twee oorzaken:
  • Een samenstelling is opgebouwd uit ten minste twee elementen die ieder als zelfstandig woord kunnen optreden (maar dat in een samenstelling dus niet langer doen).
  • In het Engels wordt in vergelijkbare gevallen heel vaak wél een spatie gebruikt (een voorbeeld: ons "informatiemaatschappij" is in het Engels information society). Vooral bij het gebruik van Engelstalige bronnen kun je hierbij fouten maken. Zie ook het artikel Onjuist spatiegebruik.
Je kunt een samenstelling op verschillende manieren herkennen. Luister naar de klemtoon: de samenstelling witboek heeft er maar één, de combinatie wit boek twee, want zij bestaat uit twee woorden. Dat kun je ook zien in zinsverband, wanneer er verbuiging kan optreden: "Het witboek is verschenen" (samenstelling) maar "Het witte boek is verschenen" (twee woorden, in bepaalde gevallen dus verbuigbaar).
  • Als Engelse leenwoorden een samenstelling vormen van bijvoeglijk naamwoord en zelfstandig naamwoord, dan blijft dat in het Nederlands zo: compact disc, chief executive officer, open source. Maar als er in het Nederlands een nieuwe samenstelling wordt gevormd, volgt die de Nederlandse regels: opensourcesoftware. Bij combinaties van twee zelfstandige naamwoorden ligt het eraan of uitdrukkelijk een Engelse combinatie wordt geciteerd (world wide web) of dat de samenstelling als Nederlands woord kan worden beschouwd: accountmanager.
  • In gevallen waar je zelf de neiging hebt om verkeerd te spellen, is het geen slecht idee om een redirect vanaf de foute spelling van een paginatitel naar de pagina met de juiste spelling op te nemen. (Hoe je dat moet doen, vind je onderaan in Instructies.) Doe dit echter niet te veel - alleen wanneer je verwacht dat bezoekers (regelmatig) op de fout gespelde paginatitel zullen zoeken. Bedenk dat een foute spelling bij de lezer tot een onjuist woordbeeld kan leiden, of zelfs kan suggereren dat de foute spelling een correct alternatief is!
  • Een vaak terugkerende kwestie is de vraag of het bijvoeglijk naamwoord met of zonder buigings-e geschreven moet worden. In het algemeen gelden hiervoor de volgende regels:
    • Wanneer er een bepaald lidwoord (de, het) voor het bijvoeglijk naamwoord staat en een zelfstandig naamwoord erachter, dan krijgt het bijvoeglijk naamwoord een buigings-e: het lieve kind en de lieve vrouw.
    • Wanneer er een onbepaald lidwoord voor het bijvoeglijk naamwoord staat, is het geslacht van het zelfstandig naamwoord van belang: bij onzijdige woorden (met lidwoord 'het') vervalt de buigings-e, bij mannelijke of vrouwelijke zelfstandig naamwoorden (met lidwoord 'de') blijft de buigings-e behouden: een lief kind (want het is: het kind), maar een lieve vrouw (want het is: de vrouw).
Er bestaan echter uitzonderingen op deze regels. De uitzondering die voor Wikipedia het belangrijkst is, betreft de volgende combinaties van woorden:
  • een onbepaald lidwoord, gevolgd door:
het zelfstandig naamwoord man, persoon, of een aanduiding van een beroep of functie. (bron: ANS)
  • een van een geografische naam afgeleid bijvoeglijk naamwoord op -s of -isch, gevolgd door:
het zelfstandig naamwoord man, persoon, of een aanduiding van een beroep of functie. (bron: ANS)
In beide gevallen mag de buigings-e worden weggelaten. Zowel Jan Timman is een Nederlands schaker als Jan Timman is een Nederlandse schaker zijn dus correct.
Andere uitzonderingen zijn bijvoorbeeld het Belgisch, Europees of Vlaams Parlement.
  • De buigings-s wordt aan het woord vast geschreven, of het nu de bezitsvorm betreft (Jans fiets) of het meervoud (hoge niveaus). We schrijven echter 's ("apostrof-s") als een vaste s de uitspraak zou beïnvloeden (Monica's schuldgevoel; schattige baby's; bij cafés is de apostrof echter weer niet nodig, doordat het accent op de e klankverandering onmogelijk maakt). Eindigt een woord op een sisklank (s, x, z, sj, sh), dan wordt er slechts een apostrof geplaatst: Bush' regering. Voor de x en z geldt dat deze ook hoorbaar moeten zijn in de uitspraak; het is dus Dutrouxs advocaat, omdat de x niet uitgesproken wordt.
  • Voornaamwoordelijke bijwoorden worden volgens de officiële regels als één woord geschreven: erin, erop, ervan, daarin, hierop, enz. Idem voor iets langere verbindingen als ernaartoe en eropuit.
  • Nog een ander type fout dat in geschreven Nederlands erg vaak voorkomt is de dt-fout in vervoegde werkwoordsvormen. Dit wordt nog eens extra lastig doordat dergelijke verkeerd gespelde vormen niet als fout worden herkend wanneer ze in een andere context wel de goede vorm zijn. Bijvoorbeeld: zowel word als wordt zijn van zichzelf goede vormen, daarom zal zowel hij word als ik wordt door de tekstverwerker niet als fout worden aangemerkt. Idem voor herkent vs. herkend, verandert vs. veranderd, enz.

Religieuze begrippen

bewerken
  • Woorden die een religieuze stroming aanduiden, krijgen een kleine letter (het protestantisme, de islam, het jodendom). Dit geldt ook voor samenstellingen en afleidingen van dergelijke woorden (een protestant, protestants-christelijk, joods, rooms-katholiek). Soortnamen voor beoefenaars van godsdiensten en voor religieuze praktijken krijgen eveneens een kleine letter (de paus, een jezuïet, de eucharistieviering).
    Heilige geschriften worden met een hoofdletter geschreven (Bijbel, Bijbelboek, Bijbelschool etc.). Kerk krijgt ook een hoofdletter als de instantie bedoeld wordt en niet het gebouw. God krijgt een hoofdletter in de monotheïstische betekenis, dus als het opperwezen zelf bedoeld wordt, en een kleine letter als men het over een god heeft. De officiële namen van religieuze feestdagen krijgen een hoofdletter: Kerstmis, Suikerfeest, Hemelvaartsdag, Chanoeka etc.
    • Er moet dus worden onderscheiden tussen joden (die de joodse religie aanhangen) en Joden (leden van een volk); tussen de Bijbel (het christelijke heilige boek) en een bijbel (een exemplaar).
    • Duidelijke verwijzingen naar een aardrijkskundige naam behouden in religieuze samenstellingen wel hun hoofdletter: dus Grieks-orthodox maar oosters-orthodox. Ook Nederlands-hervormd. Het is echter rooms-katholiek (dus niet: *Rooms-katholiek) omdat de associatie met de stad Rome hier allang verdwenen is.
  • Alle -ismen en hun afgeleide vormen krijgen een kleine letter, ook als er een eigennaam in verborgen is: amerikanisme, fortuynistisch. Ook woorden als balkanisering krijgen een kleine letter.
  • Wanneer een kerknaam de naam van de instelling is, krijgen de woorden een hoofdletter: de Protestantse Kerk in Nederland, Oosters-Orthodoxe Kerk etc. Voorzetsels als in bij Protestantse Kerk in Nederland krijgen geen hoofdletter.
  • Ook protestantse kerk of rooms-katholieke kerk zonder hoofdletters is mogelijk, maar alleen als het gebouw bedoeld wordt en niet de instelling ("een protestantse kerk"). Verder bestaat er een subtiel verschil tussen de kerk als stroming en als officieel instituut; in het eerste geval schrijven we de naam ook met kleine letters. Daarom is het bijvoorbeeld oosters-orthodoxe kerken (het voorbeeld hierboven heeft daarentegen betrekking op de officiële naam van het instituut).
  • In samenstellingen met oud wordt geen koppelteken geschreven, omdat de schrijfwijze mét koppelteken uitsluitend is voorbehouden aan samenstellingen waarin oud de betekenis heeft van ex of gewezen. We schrijven dus oudrooms-katholiek kerkgebouw, oudkatholieke bisschop, maar oud-voorzitter van de synode.

Personen

bewerken

België

bewerken
  • Voor Belgische personen blijft de spelling van lidwoorden en voorzetsels in officiële stukken onveranderd. De namen van personen worden dus met hoofd- of kleine letters geschreven, afhankelijk van hun officiële schrijfwijze in het bevolkingsregister.
  • In formele context, volgens het adelsrecht, komen adellijke titels in België achter de voornaam of initialen. Schrijf dus bij voorkeur: Pierre ridder van Outryve d'Ydewalle.[4] Het in het Nederlands voorkomende adelspredicaat van jonkheer/jonkvrouw voor ongetitelde adel (volgens sommigen ook een adellijke titel) plaatst men voor de eerste voornaam / initiaal.
  • Predicaten gaan vooraf aan de voornaam.

Nederland

bewerken
  • Voor Nederlandse personen krijgen lidwoorden en voorzetsels (uitsluitend) een hoofdletter als hier géén voorletter, voornaam, achternaam of een ander tussenvoegsel voor staat. Dus: K. van der Sluis, Katrina den Beste tegenover mevrouw Van der Sluis en zo sprak Den Beste.
  • Adellijke titels komen achter de voornaam of initialen. Schrijf dus bij voorkeur: A.B.C. baron van Dedem.
  • Predicaten gaan vooraf aan de voornaam. Jonkheer/jonkvrouw geldt als een predicaat.
  • Ambtstitels komen voor het predicaat, academische titels erna. Dus bijvoorbeeld: prof. jhr. dr. A.B.C. Verheyen.[5]

Overige

bewerken
  • Er zijn twee manieren om met niet-Nederlandstalige achternamen om te gaan[6]; vooralsnog zijn beide manieren toegestaan.
  1. Nederlandse methode: tussenvoegsel bij losstaande namen met hoofdletter. Bijvoorbeeld de ex-premier De Villepin.
  2. Donorprincipe (in België gebruikelijk): tussenvoegsel met hoofdletter dan wel kleine letter, afhankelijk van het gebruik ter plaatse. In dit geval: premier de Villepin, maar zonder 'functie' ervoor: Villepin.
  • Sommige historische achternamen worden zonder tussenvoegsel geschreven, zoals Beethoven, Balzac en Vondel.

Weergave van andere talen

bewerken

Zie voor transliteratie, transcriptie enzovoorts van andere schriftsystemen de transliteratiegids.

Algemeen

bewerken

Het woordgeslacht van anderstalige woorden komt niet noodzakelijkerwijs overeen met het geslacht in het Nederlands. Zo is Brandenburger Tor in het Duits een het-woord, maar in het Nederlands een de-woord. Vaak komt dit overeen met de Nederlandse vertaling (hier: de poort). Hierop bestaan echter ook uitzonderingen als Place de la Concorde, dat een de-woord is.[7]

Duits

bewerken

Naamvallen in het Duits worden bij een eigennaam niet gevolgd. We kiezen één basisvorm, doorgaans de eerste naamval (Französischer Dom, Deutsches Museum), en gebruiken deze verder zonder aanpassing.

Hoofdletters in Duitse woorden vervallen, tenzij het eigennamen zijn. Dus apfelstrudel en übermensch, maar wel Sturm und Drang en Bundespräsidium.[8]

Engels

bewerken

Hoewel de Taalunie dit niet verplicht stelt (zie de Taalunie en Onze Taal hierover), neemt de Nederlandstalige Wikipedia de hoofdletters in Engelse titels (singles, boeken, films enz.) vaak of meestal over. Bij handhaving van de hoofdletters kan het systeem van de Engelstalige Wikipedia als leidraad worden gevolgd: alle woorden in de titel beginnen met een hoofdletter, behalve lidwoorden (a, an, the), het woord to voor een infinitief, en voorzetsels en nevenschikkende voegwoorden korter dan vijf letters (and, or, for, but enz.). Deze gangbare manier van schrijven is gebaseerd op bestaande stijlgidsen, zoals de Oxford Manual of Style.

Let op dat er een verschil is tussen bijvoorbeeld Put Your Head on My Shoulder en Put On a Happy Face. In het eerste geval gaat het puur om een voorzetsel (on), in het tweede geval om een phrasal verb (Put On), d.w.z. een vaste combinatie van woorden die samen een eenheid vormen (Put On heeft hier de betekenis van 'opzetten').

Bij twijfel is het raadzaam de Engelstalige Wikipedia te raadplegen.

Spellingcontrole

bewerken

Er bestaan diverse spellingcontroles die Nederlandse teksten kunnen controleren. De volgende lijst is niet volledig:

Deze spellingcontroles merken echter lang niet alle fouten op. Zo zal "verassing" in plaats van "verrassing" niet als fout worden gemarkeerd, aangezien "verassing" ook bestaat. Houd er ook rekening mee dat de spellingcontrole (soms) wel werkwoordsvormen die echt fout zijn markeert, zoals "heeft gebruikd", maar niet de grammaticaal incorrecte werkwoordsvormen waarin op zichzelf wel goede woorden staan: "het word". Ook samenstellingen kent de spellingcontrole niet altijd, waardoor men het ten onrechte los gaat schrijven — want de losse woorden kent de spellingcontrole dan wel.

Lees daarom ALTIJD je eigen tekst nog een keer, rustig, helemaal goed door voor je hem definitief laat staan.

Uitzonderingen

bewerken

Wij proberen uitzonderingen op de hoofdafspraak tot een absoluut minimum te beperken. Toch is het denkbaar dat alle gebruikers vinden dat een bepaald woord op de erratalijst van het Groene Boekje had moeten staan, terwijl dat niet het geval is. Het is de bedoeling dat alle uitzonderingen op de hoofdafspraak hier in deze paragraaf expliciet worden genoemd:

Er zijn momenteel geen uitzonderingen op de hoofdafspraak.

Enkele wijzigingen in de spelling van 2005

bewerken

Hieronder vind je een greep uit de woorden waarvan de spelling een wijziging heeft ondergaan. Een uitgebreid overzicht biedt de Taalunie.[9]

Tussen-n

bewerken

Engelse leenwoorden

bewerken

Volkeren

bewerken
  • bantoe wordt Bantoe
  • kelt wordt Kelt
  • azteek wordt Azteek
  • jood wordt Jood als een lid van het volk bedoeld wordt; een aanhanger van het jodendom specifiek blijft een jood, met kleine letter

Algemeen

bewerken
  • reïntegratie wordt re-integratie
  • blindvliegen wordt blind vliegen
  • appèl wordt appel
  • procédé, protégé (v. protégee) en revérence worden procedé, protegé (v. protegee) en reverence
  • democratisch-socialist wordt democratisch socialist
  • civiel-ingenieur wordt civiel ingenieur
  • Eerste-Kamerfractie wordt Eerste Kamerfractie
  • Oudromeins wordt Oud-Romeins
  • semi-ambtelijk wordt semiambtelijk
  • aëro- wordt aero-
  • ideeënloos wordt ideeëloos
  • onzevader wordt Onzevader
  • havo'er wordt havoër
  • accessiet wordt accessit
  • monopoliën (i.v.m. het spel, niet i.v.m. het alleenrecht) wordt monopolyen
  • Heilige geschriften worden met een hoofdletter geschreven.
  • Feestdagen worden met een hoofdletter geschreven, met enkele uitzonderingen.
  • Historische perioden worden met een kleine letter geschreven.

Gerelateerde artikelen

bewerken
Overgenomen van "https://nl.wiki.x.io/w/index.php?title=Wikipedia:Spellinggids&oldid=66887440"