Gebruiker:PAvdK/Kladblok/Hongaars voornaamwoord

Dit is het persoonlijke kladblok van PAvdK/Kladblok.

Een kladblok is een subpagina van iemands gebruikerspagina. Het dient als testruimte voor de gebruiker en om nieuwe artikelen of langere toevoegingen aan bestaande pagina's voor te bereiden.

Let op: je kladblok opslaan gaat met de knop 'publiceren'. De pagina wordt daarmee nog niet in de openbare encyclopedie geplaatst en blijft een kladpagina. De kladblokpagina is wel zichtbaar (voor iedereen met wat meer Wikipedia-ervaring) en mag dus geen onoorbare dingen bevatten, zoals auteursrechtschendingen.

Het is, ook in een kladblok, uitdrukkelijk niet toegestaan om zonder toestemming auteursrechtelijk beschermd materiaal van derden te publiceren.

Enkele handige links

• Spiekbriefje
• Snelcursus

Andere testplaatsen

• De algemene zandbak
• De probeerpagina van de snelcursus
• De sjabloonzandbak

PAvdK (overleg) (Navigatie)

Pagina's die met Gebruiker:PAvdK beginnen  PAvdK /Archief2010-2012 /Archief2013 /Archief2014 /Archief2015 /Archief2016 /Archief2017 /Archief2018 /Archief2019 /Archief2020Corona /Archief2021-2022 /EditCounterOptIn.js /Kladblok /Kladblok/Biologie /Kladblok/Biologie/Mossenmorfologie /Kladblok/Grammatica van het Hongaars /Kladblok/Hoe laat /Kladblok/Hongaars achterzetsel /Kladblok/Hongaars meervoud /Kladblok/Hongaars telwoord /Kladblok/Hongaars voornaamwoord /Kladblok/Hongaars werkwoord /Kladblok/Hongaars zelfstandig naamwoord /Kladblok/Hongaarse bezitsuitgangen /Kladblok/Hongaarse kunstenaarkolonie /Kladblok/Hongaarse literatuur /Kladblok/Hongaarse woordvorming /Kladblok/Hongaarse zinsbouw /Kladblok/Navigatie PAvdK /common.css Tellingen bijdragen Globale bijdragen (maand) nieuw gemaakt Aantal doorgevoerde wijzigingen Articleinfo Analyse gebruikersweergaven Cijfers en diagrammen

Hongaars voornaamwoord

Er worden verschillende typen Hongaarse voornaamwoorden onderscheiden. Enkele daarvan worden niet in het Nederlands gebruikt.

De in het Hongaars onderscheiden voornaamwoorden (névmás) zijn het persoonlijk (személyes névmás), wederkerig (visszaható névmás), wederkerend (kölcsönös névmás), bezittelijk (birtokos névmás), aanwijzend (mutató névmás), vragend (kérdő névmás), betrekkelijk (vonatkozó névmás), onbepaald (határozatlan névmás), algemeen (általános névmás) en ontkennend voornaamwoord (tagadó névmás).

Persoonlijke voornaamwoorden

Persoonsvormen

De Hongaarse persoonlijke voornaamwoorden (személyes névmás) zijn: én = "ik", te = "jij", ő = "hij/zij", mi = "wij", ti = "jullie", ők = "zij".

Persoonlijke voornaamwoorden
en werkwoordsuitgangen

ev.	1ste p.	(én)	várok	ik wacht
	2de p.	(te)	vársz	jij wacht
	3de p.	(ő)	vár ø	hij/zij wacht
		Ön/Maga		U (ev.) wacht
mv.	1ste p.	(mi)	várunk	wij wachten
	2de p.	(ti)	vártok	jullie wachten
	3de p.	(ők)	várnak	zij wachten
		Önök/Maguk		U (mv.) wacht

In het Hongaars worden de persoonlijke voornaamwoorden weinig gebruikt, omdat de persoon al blijkt uit de uitgangen van de persoonsvorm en uit het zinsverband. Meestal laat men dan ook het persoonlijk voornaamwoord weg, behalve in geval van nadruk.

Voorbeeld: Zo zegt men Tanár vagyok om uit te drukken "Ik ben leraar"; maar alleen bij sterke nadruk op "ik" wordt het: Én tanár vagyok.

In de derde persoon enkelvoud wordt het koppelwerkwoord van = "is" en vannak = "zijn" juist weggelaten.

Voorbeeld: Ő tanár = "Hij/Zij is leraar"; Ön tanár = "U bent/is leraar"; Ők tanárok = "Hij/Zij zijn leraar"

Er komen twee beleefdheidsvormen voor: Maga/Maguk en Ön/Önök="U" (enkelvoud/meervoud). Er zijn subtiele, ook regionale, verschillen in het gebruik: vaak wordt Ön als het meest beleefd maar ook als wat afstandelijk ervaren.

Naamvallen

De persoonlijke voornaamwoorden worden in de verschillende naamvallen, in combinatie met uitgangen (suffixen) of met postposities (achterzetsels) gebruikt. Vaak wordt een zelfstandige vorm van de uitgang gebruikt in combinatie met een persoonsuitgang. De bezitsuitgangen hebben naast een vorm voor een enkelvoudig bezit ook een vorm voor een meervoudig bezit. In onderstaande tabel staan enkele voorbeelden voor enkelvoudig bezit en voor aanwijzende voornaamwoorden voor het enkelvoud.

Persoonlijke voornaamwoorden & naamvallen

Naamvallen		naamvalsuitgangen (suffixen)
			Enkelvoud					Meervoud
			1ste pers.	2de pers.	3de pers.	beleefdheidsvormen		1ste pers.	2de pers.	3de pers.	beleefdheidsvormen
nominatief	(1)	ø	én	te	ő	Ön	Maga	mi	te	ők	Önök	Maguk
datief	(3)	-nak/-nek	nekem	neked	neki	Önnek	Magának	nekünk	nektek	nektek	Önöknek	Maguknak
accusatief	(4)	-ot/-et/-öt, -at/-et, -t	engem	téged	őt	Önt	Magát	minket bennünket	titeket benneteket	őket	Önöket	Magukat
superessief	(hol?)	-on/-en/-ön	rajtam	rajtad	rajta			rajtunk	rajtatok	rajtuk
sublatief	(hova?)	-ra/-re	rám	rád	rá	Önre	Magára	ránk	rátok	rájuk	Önökre	Magukra
delatief	(honnan?)	-ról/-ről	rólam	rólad	róla	Önről	Magáról	rólunk	rólatok	róluk	Önökről	Magukról
adessief	(hol?)	-nál/-nél	nálam	nálad	nála	Önnél	Magánál	nálunk	nálatok	náluk	Önöknél	Maguknál
allatief	(hova?)	-hoz/-hez/-höz	hozzám	hozzád	hozzá	Önhöz	Magához	hozzánk	hozzátok	hozzájuk	Önökhöz	Magukhoz
ablatief	(honnan?)	-tól/-től	tőlem	tőled	tőle	Öntől	Magától	tőlünk	tőlete	tőlük	Önöktől	Maguktól
inessief	(hol?)	-ban/-ben	bennem	benned	benne	Önben	Magában	bennünk	bennetek	bennük	Önökben	Magukban
illatief	(hova?)	-ba/-be	belém	beléd	belé	Önbe	Magába	belénk	belétek	beléjük	Önökbe	Magukba
elatief	(honnan?)	-ból/-ből	belőlem	belőled	belőle	Önből	Magából	belőlünk	belőletek	belőlük	Önökből	Magukból
causalis-finalis		-ért	értem	érted	érte	Önért	Magáért	értünk	értetek	értük	Önökért	Magukért
instrumentalis, sociatief		-val/-vel	velem	veled	vele	Önnel	Magával	velünk	veletek	velük	Önökkel	Magukkal

Bezittelijk voornaamwoord

Het bijvoeglijk gebruikte bezittelijk voornaamwoord (zoals dat voorkomt in het Nederlands: mijn, jouw, zijn etc.) is in het Hongaars vervangen door een uitgang achter het bezit.

Voorbeeld: autóm = "mijn auto", autóim = "mijn autos".

Daarnaast zijn er de alleen zelfstandig gebruikt bezittelijke voornaamwoorden. Deze kunnen alle uitgangen krijgen. De "bezittelijke voornaamwoorden" (birtokos névmás) zijn: enyém, tied/tiéd, övé, mienk/miénk, tietek/tiétek, övék, enyéim, tieid/tiéid, övéi, mieink/miéink, tieitek, övéik ...)

Voorbeelden:

Ez a kék auto az enyém, ez az övé? = "Deze blauwe auto [is] de mijne, dit [is] de hare?",

Eladtuk a miénket ^(accusatief) = "We hebben de onze verkocht".

Bezittelijke voornaamwoorden

Nederlands		Bezit
		enkelvoudig	meervoudig
1ste pers. ev.	mijne	enyém	enyémek, enyéim
2de pers. ev.	jouwe	tied	tieid
3de pers. ev.	hare, zijne	övé	övéi, övék
	uwe	Öné/Magaé	Önéi/Magaéi
1ste pers. mv.	onze	mienk, miénk	mieink
2de pers. mv.	die van jullie	tietek, tiétek	tiéitek
3de pers. mv.	hunne	övék	övéik
	uwe (mv)	Önöké/Maguké	Önökéi/Magukéi

Wederkerig voornaamwoord

Het wederkerig voornaamwoord = kölcsönös névmás, (egymás, egymást, egymásé, egymásnak, egymásról, egymásért, egymásban, egymásra, egymáshoz, egymásból, egymástól)

De stam (nominatief (1^ste naamval) egymás = "elkaar" wordt gebruikt in combinatie met achterzetsels. Ook kunnen uitgangen worden toegevoegd.

Voorbeelden met achterzetsel: Egymás után = "achter elkaar", egymás mellet = "naast elkaar".

Voorbeelden met uitgang: egymásnak = "aan/voor elkaar", egymásé = "die van elkaar".

Wederkerend voornaamwoord

Voorbeeld wederkerend werkwoord: érezni = zich voelen
jól érzem magam(at)	ik voel me goed
jól érzi magát	zij/hij voelt zich goed
jól érzünk magunkat	wij voelen ons goed

De beleefdheidsvorm van het persoonlijke voornaamwoord Maga = U wordt ook gebruikt in de betekenis maga = zelf, zich als het wederkerig voornaamwoord (visszaható névmás) (reflexivum). In de betekenis "zich" krijgt het een bezits- of persoonsuitgang (zoals magam, magad, maga, magunk, magatok, maguk) maar kan daarachter ook naamvalsuitgangen krijgen.

Aanwijzende voornaamwoorden

Aanwijzende voornaamwoorden

Naamvallen	uitgangen of suffixen	enkelvoud		meervoud
		dat, die	dit, deze	die	deze
nominatief	ø	az	ez	azok	ezek
ablatief	-tól/-től	attól	ettől	azoktól	ezektől
accusatief	-ot/-et/-öt, -at/-et, -t	azt	ezt	azokat	ezeket
adessief	-nál/-nél	annál	ennél	azoknál	ezeknél
allatief	-hoz/-hez/-höz	ahhoz	ehhez	azokhoz	ezekhez
causalis-finalis	-ért	azért	ezért	azokért	ezekért
datief	-nak/-nek	annak	ennek	azoknak	ezeknek
delatief	-ról/-ről	arról	erről	azokról	ezekről
elatief	-ból/-ből	abból	ebből	azokból	ezekből
illatief	-ba/-be	abba	ebbe	azokba	ezekbe
inessief	-ban/-ben	abban	ebbel
instrumentalis, sociatief	-val/-vel	azzal, avval	ezzel, evvel	azzokal	ezekkel
sublatief	-ra/-re	arra	erre
superessief	-on/-en/-ön,-n	azon	ezen	azokon	ezeken
temporalis	-kor	akkor	ekkor	azokkor	ezekkor
terminatief	-ig	addig	eddig	azokig	ezekig

De meest gebruikelijke aanwijzende voornaamwoorden (mutató névmás) in het enkelvoud zijn ez = "dit, deze" en az = "dat", in het meervoud ezek = "deze" en azok = "die".

Bijvoeglijk gebruik

De aanwijzende voornaamwoorden worden bij bijvoeglijk gebruik altijd gebruikt in combinatie met het bepaald lidwoord a/az = "de, het".

Voorbeelden enkelvoud: ez a ház nagy = "dit huis is groot" en az a ház kicsi = "dat huis is klein", ez az ágy = "dit bed" en az az ágy = "dat bed".

Voorbeelden meervoud: ezek a házak = "deze huizen" en azok a házak = "die huizen", ezek az ágyak = "deze bedden" en azok az ágyak = "die bedden".

Naamvalsuitgangen

De uitgangen voor de naamvallen worden zowel achter het aanwijzend voornaamwoord gezet als achter het daarop volgende zelfstandig naamwoord.

Voorbeeld: Ezekben a házakban ^(inessief) = "in deze huizen",

Voorbeeld: Ezeknél az ágyaknál ^(adessief) = "bij deze bedden", Azokat az ágyakat ^(accusatief) = "die bedden".

Assimilatie eind-medeklinker

De laatste letter van az/ez kan assimileren met de beginletter van -val/-vel ^{(instrumentalis, sociatief)}. De vorm wordt dan avval/evvel of azzal/ezzel.

Voorbeeld: Azzal a kocsival / Avval a kocsival = "Met die auto".

Voorbeeld: Ezzel/evvel = "met dit, hiermee"

Voorbeeld: Ezzel az alkalommal / Evvel az alkalommal = "Bij deze gelegenheid".

Zelfstandig gebruik

De aanwijzende voornaamwoorden kunnen ook zelfstandig gebruikt worden. Zelfstandig gebruikte aanwijzende voornaamwoorden kunnen naamvalsuitgangen krijgen.

Voorbeeld: Azért ^{(causalis-finalis)} megyek haza = "Daarom ga ik naar huis"

Voorbeeld: Ezen ^{(superessief)} nevetek = "Hierom lach ik"

Voorbeeld: Addig ^{(terminatief)} tart a történet = "tot daar, tot dan duurt het verhaal"

Voorbeeld: Erre ^(sublatief) = "hierop, hierheen".

Doordat men in het Hongaars in de derde persoon enkelvoud of meervoud van de tegenwoordige tijd het werkwoord "is/zijn" weglaat, kunnen deze constructies ook een andere betekenis hebben. Zo kan ez ø a ház ook "dit is het huis" en azok ø az ágyak ook "dat zijn de bedden" betekenen. In dit geval is er een impliciet koppelwerkwoord "is" of "zijn" (ø) en gaat het om volledige zinnen, in tegenstelling tot de eerdere uitdrukkingen, die slechts fragmenten zijn.

Voorbeelden: Ezek kicsi házak = "Dit zijn kleine huizen", Azok nagy ágyak = "Dat zijn grote bedden".

Achterzetsels

Als het aanwijzend voornaamwoord wordt gecombineerd met een zelfstandig naamwoord met een achterzetsel wordt dat achterzetsel ook nog geplaatst achter het aanwijzende voornaamwoord. Als het achterzetsel begint met een medeklinker worden de aanwijzende voornaamwoorden az → a, ez → e.

Voorbeeld: Leesett az alól a szekrény alól = "Het viel van die kast af", Azok mögött a házak mögött = "Achter die huizen".

Voorbeeld: A mögött a ház mögött = "Achter dat huis", E körül a kert körül = "Om deze tuin".

Verdere aanwijzende voornaamwoorden

Verder aanwijzende voornaamwoorden zijn: ilyen, olyan, emez, amaz, ennyi, annyi, emennyi, amannyi. Deze worden niet gecombineerd met een bepaald lidwoord.

Vragend voornaamwoord

Vragende voornaamwoorden

Naamvallen	uitgangen of suffixen	enkelvoud		meervoud
		wat	wie	wat	wie
nominatief	ø	mi	ki	mik	kik
ablatief	-tól/-től	mitől	kitől	miktől	kiktől
accusatief (4de naamval)	-ot/-et/-öt, -at/-et, -t	mit	kit	miket	kiket
adessief	-nál/-nél	minél	kinél	miknél	kiknél
allatief	-hoz/-hez/-höz	mihez	kehez	mikhez	kikhez
causalis-finalis	-ért	miért	kizért	azokért	ezekért
datief (3de naamval)	-nak/-nek	minek	kinek	miknek	kiknek
delatief	-ról/-ről	miről	kiről	mikről	kikről
elatief	-ból/-ből	miből	kiből	mikből	kikből
formalis	-ként	akként	ekként
illatief	-ba/-be	mibe	kibe	mikbe	kikbe
inessief	-ban/-ben	miben	kiben	mikben	kikben
instrumentalis, sociatief	-val/-vel	mivel	kivel	mikkel	kikkel
sublatief	-ra/-re	mire	kire	mikre	kikre
superessief	-on/-en/-ön,-n	min	kin
temporalis	-kor	mikor
terminatief	-ig	meddig

De Hongaarse "vragende voornaamwoorden" (kérdő névmás]]) zijn:

Voorbeelden van vraagwoorden met uitgangen voor naamvallen of voor meervoud (mv.):
ki? = "wie?", kik? = "wie?" (mv.)	Ki van ott? = "Wie is daar?" Kik jönnek? = "Wie komen er?"
mi? = "wat?", mikor? = "wanneer?", meddig? = "tot wanneer/hoever?"	Mikor jösz? = "Wanneer kom je?" Meddig maradsz? = "Hoelang blijf je?" Miről van szó? = "Waarvan is er sprake?"
melyik? = "welke?", melyek? = "welke?" (mv.)	Melyik a legjobb? = "Welke is de beste?", Melyiket kéred? = "Welke wil jij?" (bij melyik gaat het om een keuze)
mennyi? = "hoeveel?"	Mennyibe kerül? = "Hoeveel kost het?"
hány? = "hoeveel?", hányadik = "hoeveelste?", hányas? = "welk nummer?", hányszor? = "hoeveel keer?"	Hány fecske érkezik ide? = "Hoeveel zwaluwen komen hier aan?", A hányadika van ma? = "Hoeveelste is het vandaag?", Hányas busz jár Pécsre? = "Welke bus (nummer) gaat naar Pécs?" Hányszor megy naponta? = "Hoe vaak gaat hij dagelijks?"
milyen? = "wat voor? hoedanig?", milyenek? = "wat voor? hoedanig?" (mv.)	Milyen gyümölcsöt szeret? = "Van wat voor fruit houdt hij/zij/U?", Milyenek a barackok? = "Hoe zijn de abrikozen?/Wat voor abrikozen zijn het?"
mekkora? = "hoe groot?"	Mekkora a vörös ház? = "Hoe groot is het rode huis?"

betrekkelijk voornaamwoord

Het "betrekkelijk voornaamwoord" = vonatkozó névmás, (aki, amely, ahány, ami amennyi, ...)

onbepaald voornaamwoord

Het "onbepaald voornaamwoord" = határozatlan névmás, (valaki, valamekkora, valamennyi, valami, egyéb, másik, egyik, némely, néhány, néhol, olykor, némileg, valamikor...)

algemeen voornaamwoord

Het "algemeen voornaamwoord" = általános névmás, (akárki, senki, mindenki, bárki ...)

ontkennend voornaamwoord

Het "ontkennend voornaamwoord" = tagadó névmás, (semelyik, sehogyan, semekkora, soha ...)

• geen van hen, echt niet, niets groots, nog nooit

Bronnen, noten en/of referenties

Beöthy Erzsébet

• (nl) Beőthy Erzsébet (1983) Hongaars. Fundamentele grammatica voor Nederlandstaligen. Dick Coutinho, Muiderberg.

Törkenczy Miklós

• (en) Törkenczy Miklós (2002) Practical Hungarian Grammar. Corvina Books Ltd.

Overige referenties