Gebruiker:PAvdK/Kladblok/Hongaars zelfstandig naamwoord
Dit is het persoonlijke kladblok van PAvdK/Kladblok.
Een kladblok is een subpagina van iemands gebruikerspagina. Het dient als testruimte voor de gebruiker en om nieuwe artikelen of langere toevoegingen aan bestaande pagina's voor te bereiden.
Let op: je kladblok opslaan gaat met de knop 'publiceren'. De pagina wordt daarmee nog niet in de openbare encyclopedie geplaatst en blijft een kladpagina. De kladblokpagina is wel zichtbaar (voor iedereen met wat meer Wikipedia-ervaring) en mag dus geen onoorbare dingen bevatten, zoals auteursrechtschendingen.
Het is, ook in een kladblok, uitdrukkelijk niet toegestaan om zonder toestemming auteursrechtelijk beschermd materiaal van derden te publiceren.
- Enkele handige links
- Andere testplaatsen
Tot de Hongaarse naamwoorden worden gerekend het zelfstandig naamwoord, bijvoeglijk naamwoord, telwoord (számnév) en het voornaamwoord (névmás).
Zelfstandige naamwoorden
bewerkenDe Hongaarse zelfstandig naamwoord is een woordsoort dat een persoon of zaak noemt, bepaalt of aanduidt. Zelfstandige naamwoorden zijn woorden zijn woorden voor dingen en begrippen waar je een lidwoord voor kunt zetten. Ze geven in een zin personen of voorwerpen aan, maar ook een toestanden, handelingen, ideeën of instellingen. Eigennamen (György, Budapest, ABC) zijn bijzondere zelfstandige naamwoorden, waarvoor je geen lidwoord zet.
Uitgangen
bewerkenIn het Hongaars bestaan zelfstandige naamwoorden uit een stam, die gecombineerd kunnen worden met voorafgaande woorden en uitgangen (achtervoegsels) en achterzetsels.
Als er meer dan een harmonische vorm is van de betreffende uitgang, worden de vormen van de uitgangen (achtervoegsels, suffixen) toegevoegd volgens de regels van de klinkerharmonie. Bij enkelvoudige woorden bepaalt de klinker van de stam of van de laatste lettergreep gewoonlijk de vorm van de uitgangen.
Alternerende stam
bewerkenWanneer uitgangen worden geplaatst achter de stam van het zelfstandig naamwoord is deze in de meeste gevallen onveranderlijk (stabiel). In bijzondere gevallen is de stam 'alternerend' bij toevoeging van een uitgang. De stam is dan onregelmatig bijvoorbeeld bij de vorming van meervouden. Daarnaast heeft een aantal stammen weer invloed op de vorm van de uitgangen.
De opvallendste bijzonderheden zijn als volgt in te delen:
- veranderingen bij de stam van de naamwoorden
- verlenging van -a/-e: als de uitgangsklinker van de stam -a/-e is, wordt deze voor een uitgang verlengd tot -á/-é; met als enige uitzonderingen bij de uitgangen -é, -ig en -ért
- alternerende stammen zijn veranderlijk, afhankelijk van de uitgang. Veel alternerende stamtypen zijn daarnaast ook verlagend. Er treedt bij de stam onder andere op:
- klinkerverkorting (voorbeeld: cső → csövek)
- tussenklinkerverlies (voorbeeld: forgalom → forgalmak)
- verandering van eindklinker (voorbeeld: falú → falvak)
- veranderingen bij de uitgangen
- wegvallen beginklinker: bij de op een klinker eindigen stam vervalt gewoonlijk de eventuele beginklinker van de uitgang (voorbeeld: -om → m)
- ontronding van beginklinker bij verlagende stammen hebben invloed op de vorm van bepaalde uitgangen, met name op de drie-harmonische uitgangen met instabiele beginklinker (voorbeeld: -ot,-et,öt worden -at,-et).
| Stammen van naamwoorden, uitgangen en klinkerharmonie. | Voorbeelden | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Stammen van naamwoorden ↓ |
Naamvalsuitgangen (achtervoegsels) | Uitgangen (achtervoegsels) met | ||||||
| met begin- medeklinker |
met beginklinker | met begin- medeklinker |
met beginklinker | |||||
| Stamtype ↓ |
Verlagende invloed van de stam | -é, -ig, -ért | verlaagd, instabiel, ingekort | -é, -ig, -ért | verlaagd, instabiel, ingekort | |||
| Niet-verlagende stam ↓ |
Verlagende stam ↓ |
-hoz,-hez,-höz -nál,-nél -val,-vel -ban,-ben |
-é -ig -ért |
-ot,-et,öt, -at,-et, -t -ok,-ek,ök, -ak,-ek, -k -om,-em,öm, -am,-em, -m -on,-en,ön, -n |
-hoz,-hez,-höz -nál,-nél -val,-vel -ban,-ben |
-é -ig -ért |
-ot,-et,öt, -at,-et, -t -ok,-ek,ök, -ak,-ek, -k -om,-em,öm, -am,-em, -m -on,-en,ön, -n | |
| -a/-e stam (standaard) |
aanpassing -a/-e → -á/-é |
stam → -á/-é + uitgang[1] |
stam + uitgang |
stam → -á/-é + ingekorte uitgang |
kutyával leckének |
kutyaé leckeé |
kutyám, kutyát accusatief | |
| stabiele stam (standaard) |
met eindmedeklinker | stam+uitgang | stam+uitgang | széknek, székért királlyal, királyé |
székek, széket királyok, királyt[2] | |||
| met eindklinker | stam+uitgang | stam + ingekorte uitgang |
kesztyűnek, kesztyűért | kesztyűk, kesztyűm | ||||
| verlagend | stam+uitgang | stam + verlaagde uitgang |
falnak, falig tökhöz, töké |
fogam fület | ||||
| alternerende stam |
tussenklinker- verliezend |
stam+uitgang | ingekorte stam + uitgang |
bokorban, bokorért ökörhöz, ökörig |
bokrok ökröt | |||
| tussenklinker- verliezend |
stam+uitgang | ingekorte stam + verlaagde uitgang |
forgalomban teherben |
forgalmat terhek | ||||
| eindklinker- verkortend, v-toevoegend |
stam+uitgang | aangepaste stam + verlaagde uitgang |
lónak csővel fűnek művel |
lovak csövek füvet művek | ||||
| ontrondend en v-toevoegend |
stam+uitgang | aangepaste stam + verlaagde uitgang |
hónak szóval tóban |
havat szavak tavat | ||||
| eindklinker in v-veranderend |
stam+uitgang | aangepaste stam + verlaagde uitgang |
darúhoz, darúé falúban, falúig tetűvel |
darvak falvak tetvek | ||||
| alternerende stam bij bezitsuitgang 3de persoon enkelvoud |
eindklinker- ontrondend |
stam+uitgang | aangepaste stam + uitgang |
erdőben ajtónak |
erdőért ajtóig |
erdeje ajtaja | ||
| eindklinker- verliezend |
stam+uitgang | ingekorte stam + verlaagde uitgang |
borjúval varjúnál ifjúnak |
borjúért varjúé |
borja varjaitok ifjak | |||
| verlagende stam+uitgang [2] |
stam+meervoud; stam+bezitsuitgang |
… + extra uitgang [2] … + extra uitgang [3] |
… + verlaagde extra uitgang |
barátoknak barátunkhoz |
barátokért barátunké |
barátokat barátunkat | ||
Verlagende stammen
bewerkenAlternerende stammen
bewerkenbijvoeglijke naamwoorden
bewerkenzie:[Törkenczy 1] Een bijvoeglijk naamwoord (afkorting bn.) is een woord dat wordt gebruikt om iets anders in de zin (bijvoorbeeld een zelfstandig naamwoord) nader te omschrijven. Het bijvoeglijk naamwoord duidt meestal een eigenschap of hoedanigheid aan en vormt vaak één zinsdeel met datgene wat het nader omschrijft.
Bijvoeglijke naamwoorden worden attributief gebruik of niet (predicatief). Voorbeeld: A nagy házak = Het grote huizen, A házak [ø] nagyok = De huizen [zijn] groot. In dit laatste voorbeeld wordt een meervoud gebruikt voor het bijvoeglijke naamwoord en is het koppelwerkwoord van = zijn vervallen.
Bij het zelfstandig gebruik van bijvoeglijke naamwoorden krijgen deze dezelfde uitgangen als zelfstandige naamwoorden. Vrijwel alle zelfstandig gebruikte bijvoeglijke naamwoorden hebben een verlagende stam, bijvoorbeeld: piros = rood, A pirosat kérem = De rode wil ik; vörös = rood, Iszom egy vöröset = Ik drink een rode.
trappen van vergelijking (stellende trap, vergrotende trap, overtreffende trap)
Bijvoeglijke naamwoorden hebben eenverlagende stam, m.u.v. agg= erg oud, nagy = groot, alle nationaliteiten, zoals angolok = Engelsen, görögök = Grieken.
uitgang -ik voor unieke identificatie
onregelmatige bijvoeglijke naamwoorden
Beőthy Erzsébet
- (nl) Beőthy Erzsébet (1983) Hongaars. Fundamentele grammatica voor Nederlandstaligen. Dick Coutinho, Muiderberg.
Törkenczy Miklós
- ↑ Törkenczy Miklós (2002) § 7.1., p. 57. Adjectives and Adverbs. Adjectives
Overige referenties